دانش ما در برابر نادانی ما:

احتمال زیادی وجود دارد که بارها جملات زیر به گوشتان خورده باشد:
«فلانی دانش بالایی دارد، کتابی نیست که نخوانده باشد.»
«آقا یا خانم بهمان خیلی باسواد است. اصلاً برای خودش نابغهای است.»
«فلان کس از همه چیز سر در میآورد.»
واقعیت این است که نسبت دانستههای ما به نادانی ما عددی بسیار بسیار کوچک است.
این درست است که افراد کتابخوان، تحصیلکرده و مشتاق یادگیری مقداری دانش بیشتری نسبت به عموم مردم دارند اما آنچه که این افراد را متمایز میکند، قدرت تحلیل، پاسخگویی سریع و پیدا کردن اشتراکات و تمایزات بین مسائل و مهمتر از همه علاقه به یادگیری است.
داستان آنجایی ترسناک میشود که بدانیم میزان دانش هر یک از ما نسبت به تمام دانش بشری آنچنان عدد کوچکی است که میتواند موجب سرخوردگی شود، کما اینکه طرفداران ضد زایش آن را به پای نقصان زندگی مینویسند. جالبتر اینکه افراد بسیار باسواد نیز همین عدد بهغایت کوچک را تجربه میکنند.
در گزارش زیر میخوانیم که میزان اطلاعات دیجیتالی شده کل تاریخ بشری معادل ۱۴۹ زتابایت (zettabytes) است.
منبع: میزان دادههای دیجیتال در جهان
برای درک بزرگی این عدد کافیست بدانیم که هر زتابایت معادل ۲۵۰ میلیارد DVD میباشد. از طرفی ظرفیت کامل مغز انسان ۲.۵ پتابایت (petabyte) برآورد میشود.
حتی اگر هر انسانی از تمام ظرفیت مغزی خود استفاده بکند که در حقیقت غیر ممکن است کار مغز فیلتر کردن اطلاعات اضافه حفظ اطلاعات اساسی و مورد نیاز برای ادامه حیات و به حداقل رساندن انرژی است باز عدد ۰.۰۰۰۰۰۲ ٪ به دست میآید. ممکن است بگویید که بسیاری از این اطلاعات بیفایده هستند و اصولاً حتی در محدوده دانش نیز قرار نمیگیرند. خب با این حرف شما کاملاً موافقم و این هم دریچه جدیدی برای بحثهای طولانیتر را باز میکند. فقط یک نکته را یادآور میشوم و آن اینکه بخش بزرگی از اطلاعات درون مغز ما هم غیرعلمی است. شماره تلفن دوستانمان، اسامی افراد، آموختن راهها، به خاطر سپردن قیمت میوهها، یادآوری خاطرات، خیالپردازی و فکرهای انتزاعی و … از آن جمله هستند.
توجه کنید که فقط بخش کوچکی از دانش بشری به صورت دیجیتال درآمده است. از آن جالبتر اینکه تمام دانش بشری نسبت به تمام آن چیزی که وجود دارد و ما هنوز چیزی از آن نمیدانیم، به طرز خندهداری کوچک است. هرچند که پیشبینی این عدد میسر نیست، اما اعداد و ارقام زیر نشان میدهند که حجم دانش فعلی بشر نسبت به آنچه که هنوز کشف نشده، تا چه حد کوچک است.




در سال ۲۰۰۰ برآورد میشد که هر ۵ سال حجم دانش بشری دو برابر میشود. در سال ۲۰۲۴ این عدد به ۱۲ تا ۱۳ ماه رسیده است. به عبارت دیگر، تمام علمی که بشر تا سال ۲۰۲۴ به آن دست پیدا کرده است، تا ۱۳ ماه دیگر دو برابر میشود و این پیشرفت شگفتانگیز علم در تمام شاخهها را نشان میدهد.
بگذارید برگردیم به عدد قبل. پر واضح است که میزان دانش ما نسبت به ندانستههای ما یا حتی نسبت به تمام دانش کشفشده بشری، آنچنان ناچیز است که جایی برای غرور همهچیزدانی باقی نمیگذارد. اما آنچه که علاقهمندان به علم و دانشمندان جستجوگر را به پیش میراند، میل به افزودن دائمی به گنجینه دانش بشری است.
کوچک بودن دانش در یک قیاس بزرگ، نباید موجب ناامیدی ما باشد. امید که چراغ راهی برای فهم بیشتر و در عین حال تواضع در مسیر یادگیری باشد.
آنتیناتالیستها (ضد زایشها) به اشتباه، دانش ناچیز افراد را در برابر عظمت بیکران دانش، نقطهضعفی برای زندگی قلمداد میکنند. من در مقالهای جداگانه توضیحی در رد برخی استدلالهای آنتیناتالیستها خواهم نوشت.
برآورد ظرفیت مغز انسان بسیار موضوع بحثبرانگیزی است. عدهای معتقدند که تبدیل آن به واحد اندازهگیری حافظه کامپیوتری نامربوط است. من از این اعداد صرفاً برای نشان دادن نسبتها استفاده کردم.
آنچه که به صورت دیجیتال درآمده است، لزوماً دانش نیست.
یاسین زنده دل