در ستایش یوسا
وقتی که او می نوشت؛ تمام آمریکای جنوبی به او‌گوش می سپرد.
ماریو بارگاس یوسا نویسنده شناخته شده پرویی که در میان کتابخوان‌های ایرانی هم بسیار محبوب است در۱۳ آوریل
۲۰۲۵ معادل ۲۴ فروردین ۱۴۰۴ درگذشت. در معدود وب سایت‌های فارسی زبان درباره او مطالبی نوشته شده بود که
گاهاً به اشتباه او را فردی غیر سیاسی و یا به هنگام معرفی کتاب‌های او شاهکار خارق‌العاده «سور بز» را جا انداخته
بودند. کتاب «سور بز» یا به ترجمه دیگر «جشن بز نر» اگرچه در ایران امکان چاپ ندارد اما بدون خواندن آن بخش
بزرگی از زیبایی ادبیات لاتین را از قلم انداخته‌ایم.
خواندن کتاب سور بز را به همه علاقمندان ادبیات آمریکای لاتین پیشنهاد می‌کنم.
وارگاس یوسا در سال ۱۹۳۶ در آرکیپا متولد شد. پدر و مادرش پیش از تولد او از هم جدا شده بودند. او تا ۱۰ سالگی
پدرش را هرگز ندیده بود. در ۱۵ سالگی به عنوان گزارشگر جنایی شروع به کار کرد و در ۱۹ سالگی با خواهر زن
عموی خود که ۳۲ ساله بود، ازدواج کرد (به دلیل اشتراک واژه‌ها در زبان انگلیسی، از کلمه aunt خاله/ عمه استفاده
شده است اما زن اول او در حقیقت خواهر زن عمویش بود). او در کتاب «خاله جولیا و آقای نویسنده» داستان زندگی
خود و جولیا را با طنازی روایت میکند.
سال ۱۹۵۸ به پاریس سفر میکند و این آغازی بر مهاجرت ۱۶ ساله او بود. یوسا در مادرید بارسلونا و لندن به عنوان
مجری ژورنالیست و معلم کار کرد و پس از آن به سرزمین مادریش یعنی پرو بازگشت و داستان نویسی را از سر گرفت.
دوران حرفه‌ای داستان نویسی او در دهه ۶۰ میلادی با نوشتن داستان‌های «شهر و سگ‌ها» و «خانه سبز» آغاز شد.
آثار مطرح دیگر او عبارتند از« توله سگ‌های میلا فلورس»، «دختر بد»، «سور بز» و « جنگ و پایان جهان».
ماریو وارگاس یوسا یکی از نام‌های بزرگ ادبیات لاتین در کنار نام‌هایی چون کورتازار، فوئنتس و مارکز است. هر
چند دوستی او با مارکز چندان دوام نیافت. هنگامی که مارکز از یوسا در بیرون از یک سینما در مکزیکو سیتی استقبال
کرد، ناگهان با یک مشت در صورتش پاسخ استقبال خود را گرفت.
یوسا بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۹، رئیس پن (PEN)، سازمانی جهانی که خود را مقید به آزادی بیان و آزادی عقیده
نویسندگان می‌داند، بود.
از مهمترین نویسندگان و اندیشمندان آمریکای لاتین
یوسا از مهمترین اندیشمندان آمریکای لاتین شمرده می‌شود. کتاب‌های او اغلب به موضوعات پیچیده پیرامون قدرت
می‌پردازد. وی همچنین تجربه آموزش نظامی را در کوله بار خود داشت چرا که پدرش می‌خواست که او به ارتش
بپیوندد و به هیچ وجه نمی‌خواست که او نویسنده بشود. بنابراین او را به یک مدرسه نظامی فرستاد. یوسا این آن دوره
را تجربه‌ای به شدت آسیب‌زا می‌نامد و سرگذشت خود را در مدرسه کل جیو میلیتر در رمان «شهر و سگ‌ها»
توصیف میکند، رمانی که با آن به شهرت بین المللی رسید.
بسیاری از رمان‌های او در پس زمینه‌ای از بی‌ثباتی و خشونت در آمریکای لاتین در نیمه دوم قرن بیستم می‌گذرد. آن
زمان بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی در کنترل حکومت‌های نظامی بودند.آنها همه چیز را قلع و قمع می‌کردند و
از دستگیری، شکنجه و حتی قتل مخالفانشان واهمه‌ای نداشتند. بسیاری از کتاب‌های او درباره همین نظم جهانیست و
حقیقتا
قابل تحسین است که می بینیم چگونه یک انسان با حداقل تاثیرگذاری در برابر چنین دشواری‌هایی می‌ایستد.
طرفدار چپ رادیکال (کمونیزم) در جوانی/ لیبرال در میانسالی
مانند بسیاری از روشنفکران آن دوره ماریوسا در ابتدا «فیدل کاسترو» را تحسین می‌کرد اما بعد از دستگیری «هبرتو
پادیلا» از او ناامید شد- پادیلا شاعر کوبایی بود که در سال ۱۹۷۱ به دلیل انتقاد از فیدل کاسترو به زندان افتاد
نامزد ریاست جمهوری
او در سال ۱۹۹۰ کاندید ریاست جمهوری شد اما میدان را در دور دوم به رقیب خود فوجی موری واگذار کرد. ساعتی
پس از آن پیام‌های تهدید به مرگ دریافت کرد و بلافاصله پرو را ترک کرد او در کتاب اتوبیوگرافی خود به نام «ماهی
در آب» از تجربیات دوران نامزدی ریاست جمهوری نوشته است. (خواندن این کتاب به همه سیاستمداران توصیه شده
است). یوسا در دور دوم آن انتخابات به طرز عجیبی شکست خورد و فوجی موری در نهایت یکی از فاسدترین
سیاستمداران بود.
او در سال ۲۰۰۲ به روزنامه گاردین گفت:« من دروغ نگفتم. من گفتم که ما به اصلاحات اساسی و فداکاری‌های
اجتماعی نیاز داریم اما بعد از آن، جنگ کثیفی به راه انداخته شد تا اصلاحات من به عنوان چیزی که مشاغل را از بین
می‌برد معرفی شود و خوب در مورد فقیرترین افراد جامعه موثر هم بود. در آمریکای لاتین، ما وعده‌ها را به واقعیت
ترجیح می‌دهیم.»
جایزه نوبل ادبیات
او تمام جوایز ممکن را در طول زندگی خود دریافت کرد. جایزه سروانتس، عضویت در آکادمی فرانسه و همچنین جایزه
نوبل ادبیات سال ۲۰۱۰. او این جایزه را برای ترسیم ساختار قدرت و مبارزه و مقاومت افراد در برابر آن قدرت دریافت
کرد.
اعتبار جایزه نوبل این امکان را به او داد تا به طور موثری درباره دستکاری در رسانه‌های پرو و پروپاگاندای روسیه و
دونالد ترامپ صحبت کند. کتاب‌های او به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده‌اند.
آخرین اثر
آخرین رمان او به نام «سکوتم را به تو تقدیم می‌کنم» در سال ۲۰۲۳ منتشر شد.
ماریو وارگاس یوسا را می‌توان چنین تعریف کرد: «وقتی که او می‌نوشت تمام آمریکای جنوبی به او گوش می‌داد».
یاسین زنده‌دل – # ماریو وارگاس یوسا
